دمای رنگ (رنگ نور )و وضوح رنگ

ما جهان اطرافمان را در رنگ های مختلف حس میکنیم.برای آنکه بتوانیم هر رنگی را  با یک کمیت دقیق توصیف کنیم از یک معیار بین المللی که در شکل ترسیم شده است،یعنی منحنی نمایش استاندارد رنگ استفاده می کنیم.تمام رنگ های شناخته شده منابع نوری بر روی یک منحنی که داخل منحنی کروماتیستی ترسیم می شود، قرار دارد.به این ترتیب اگر رنگ نور یک منبع همانند رنگ های روی این منحنی یا نزدیک به آنها باشد می توان با بیان دمایی که برروی این منحنی نوشته شده، دمای رنگ منبع را بیان کرد.این دما به عنوان دمای رنگ مرتبط  منبع نور نامیده شده و بر حسب کلوین(K) بیان می شود.به جای عبارت دمای رنگ مرتبط اغلب همان اصطلاح دمای رنگ به کار می رود.

دمای رنگ(CT[1]):

دمای رنگ: با حروف CT یا CCT[2] در کاتالوگ مشخصات لامپ نمایش داده می شود و بیان کننده اثرات روحی و روانی نور شامل احساس سردی و گرمی در محیط است که انتخاب صحیح دمای رنگ نور، از نظر معماری اهمیت ویژه ای دارد و برای محیط های مختلف توصیه هایی به شرح زیر در استانداردهای معتبر دنیا وجود دارد. جالب است بدانیم از نظر فیزیکی نورگرم، عدد یا درجه کلوین کمتری دارد ولی از نظر تاثیر روانی ایجاد گرما و محبت و صمیمیت می کند. هرچه نور گرم تر می شود مایل به زرد می شود و هرچه نور سردتر می شود مایل به سفید و آبی آسمانی می شود. برای بیان دمای رنگ اصطلاحات زیر به کار می رود.

Day Light

در کاتالوگ مشخصات لامپ با حروف DL یا با دمای رنگ ۵۴۰۰ تا ۶۵۰۰ درجه کلوین مشخص می شود که مناسب برای کارهای صنعتی است، اموری که عدم خواب آلودگی و دقت و ظرافت اهمیت دارد مثل کارگاه تراشکاری، پرس، برشکاری، سوزن کاری، نقشه کشی، حسابداری، رختشوی خانه، گاراژ

Natural White(Cool White)

در کاتالوگ مشخصات لامپ با حروف CW یا با دمای رنگ ۴۰۰۰ درجه کلوین مشخص می شود و معروف به نور میانه یا نور طبیعی و زنده است که مناسب برای اکثر محیط ها مانند مدارس، ادارات، آشپزخانه، راهرو و محیط های عمومی بیمارستان و خوابگاه، حمام، سرویس بهداشتی، آبدارخانه و غیره می باشد.

Warm White

در کاتالوگ مشخصات لامپ با حروف WW یا با دمای رنگ ۲۷۰۰ تا ۳۰۰۰ درجه کلوین مشخص می شود و مناسب برای محیط های گرم و صمیمی با القای حسی لطیف و آرام است مثل محیط زندگی یا محیط استراحت مثل اتاق خوب و اتاق  نشیمن و اتاق پذیرایی، اتاق بیماران در بیمارستان و اتاق های اقامتی هتل

آشنایی با اصطلاحات دمای رنگ های مختلف

یک تفکر اشتباه در انتخاب رنگ نور:

برای رسیدن به نور میانه و طبیعی، ترکیب دو لامپ با نور گرم(آفتابی یا کلوین پایین) و نور سرد(مهتابی یا کلوین بالا) در یک چراغ، مطلوب نیست زیرا علاوه بر نازیبا شدن محیط باعث عدم یکنواختی توزیع نور و عدم تطابق چشم با دمای رنگ نور چراغ می شود و حس بی نظمی به انسان دست می دهد و در استانداردهای روشنایی مدرن، چنین کاری توصیه نشده است.

مقایسه دمای رنگ نور خورشید در ساحل از ساعت ۶ صبح تا ۶ عصر

مقایسه اثر نور گرم، میانه و سرد(از چپ به راست) در یک اتاق با رنگ ثابت سفید

[۱] CT:Color Temperature

[۲] CCT: Color Correlated Temperature

از دیگر شاخص­هایی که در نورپردازی باید مورد توجه قرار گیرد، رنگ نور است. چرا که ما محیط پیرامون خود را نه تنها با روشنی و تاریکی، نور و سایه، بلکه از طریق رنگ­ها نیز تجربه و احساس می­کنیم.

رنگ تاثیری است که به وسیله مجموعه طول موج­های مختلف دریافت شده توسط چشم ایجاد می­گردد. رنگ نور را نباید بعنوان یک مشخصه­ی سطوح منعکس کننده نور تلقی نمود. نور با توجه به نوع رنگ آن، با انعکاس سطوح رنگی می­تواند تأثیرات روانی متفاوتی را در افراد ایجاد کند (ادیبی، ۱۳۸۵: ۶۹).

در فضاهای شهری احجام، بافت­ها و جرئیات نمای ساختمان می­تواند با کمک نور کیفیت ویژه­ای داشته باشد. انتخاب رنگ نیز در هر مکان باید با توجه به جنبه­های فرهنگی و اجتماعی و مفاهیم آنها صورت پذیرد. چرا که علاوه بر این تاثیر روانی و فیزیکی افراد، رفتارها و احساساتشان و همینطور درک فضایی آنها تاثیر می­گذارند. بنابراین طراحی رنگ باید آگاهانه، هدفمند و با معیارها و اصولی بنیادی صورت گیرد.

یکی از ویژگی­های رنگ دمای احساسی آن است. حال و هوایی که رنگ نور در فضا ایجاد می­کند، از طریق “گرمی” و “سردی” نور بر احساس، ادراک و سلامت انسان تأثیر می­­گذارد. با دیدن بعضی رنگ­ها احساس سردی به انسان دست می دهد. رنگ آبی، فیروزه­ای و کرم از این دسته رنگ­هاست. از بعضی دیگر احساس گرمی حادث می­شود. رنگ های قرمز و نارنجی از این نوع به شمار می­آیند. رنگ های گرم همچون خورشید درخشان و جاذب اند و احساس شادمانی و خوشی به بیننده منتقل می­کنند و همچنین این رنگ­ها اشیا را بزرگ­تر از واقعیت جلوه می­دهند. رنگ های سرد، احساس آسایش و آرامش را منتقل می­کنند و مناظر و اشیایی با رنگ سرد کوچک­تر از اندازه واقعی خود به نظر می­رسند.

 البته لازم به ذکر است، سیری رنگ نقش اساسی در ادراک رنگ دارد. هر چه رنگ پریده­تر باشد، سردتر است (گروتر، ۱۳۸۳: ۴۹۶).

رنگ­ها نیز دارای یک وزن ادراکی هستند. اگرچه ما می­دانیم که در حال عادی رنگ یک جسم اثری بر وزن فیزیکی آن ندارد، اما جسمی با رنگ سفید، زرد، سبز یا آبی روشن سبک­تر به­نظر می­رسد تا همان جسم به رنگ نارنجی، آبی سیر یا بنفش سیر. رنگ سیاه به عنوان تیره­ترین رنگ در این مورد یک استثنا است: رنگ سیاه خالی بودن را تداعی می­کند (گروتر، ۱۳۸۳: ۴۹۶).

پس می­توان گفت، رنگ­های متفاوت هرکدام دارای یک اثر ویژه­ی روانی بر روی بیننده هستند. این اثر بیش از هر چیز تابع سه عامل است:

الف) مکانی که رنگ در آن به کار رفته است: آبی آسمان بر فراز قله­های پوشیده از برف برای ما رنگی دلپذیر است، اما همین رنگ آبی بر روی دیوارهای خانه­ی به ما احساس سرما می­دهد.

 ب) فرهنگ یا به عبارت دیگر واحدهای قیاس ذهنی که در هر جا به گونه­ای اعتبار دارند. به عنوان مثال رنگ­های سیاه و سفید در ژاپن از اهمیت بیشتری نسبت به کشورهای غربی برخوردارند. از آن گذشته برخی رنگ­ها در پاره­ای از فرهنگ­ها دارای ارزش نمادین نیز هستند. برای نمونه در چین باستان رنگ زرد، رنگ پادشاهان بوده و به این دلیل نشانه­ای از قدرت نیز به­شمار می­رفته است.

ج) عوامل اجتماعی ـ روانی که بر بیننده اثر دارند: به احتمال بسایر قوی نظر یک جراح در مورد رنگ قرمز با نظر یک تاجر شراب اختلاف دارد (گروتر، ۱۳۸۳: ۴۹۶).

رنگ نور یک لامپ با شاخصی به نام دمای رنگ (Tc) برحسب واحد کلوین توصیف می­شود. دمای رنگ برای مشخص کردن رنگ منبع نور از طریق مقایسه آن با رنگ جسم سیاه تشعشع کننده استاندارد به کار     می­رود (Licht, 2008: 26).

به منظور استاندارد کردن رنگ نور لامپ­ها، آنها را به سه گروه زیر تقسیم­بندی کرده­اند: dw سفید نور روز (مهتابی)، nw سفید خنثی و ww سفید گرم (آفتابی).

لامپ­های با رنگ نور مشابه می­توانند نوری با ترکیب طیفی کاملاً متفاوت و در نتیجه با خصوصیات وضوح رنگ مختلف منتشر کنند. نتیجه گیری در مورد کیفیت وضوح رنگ نور یک لامپ امکان­پذیر نیست (Licht, 2008: 28).

نور سفید بر عکس تصور عموم از ساختار رنگی متنوعی برخوردار بوده که با انتخاب دقیق آن در نورپردازی می­توان نمایشی واقعی از رنگ سطح جسم را بیان نمود و یا تغییرات ظاهری بسیار شدیدی را ایجاد کرد. بطور مثال لامپ­های سدیم فشار قوی با دارا بودن رنگ شدید نارنجی طلایی از توان تفسیر رنگی خوبی برخوردار نبوده و اکثر مصالح ساختمانی در این نور، ظاهری نارنجی رنگ یافته و رنگ واقعی آنها محو می­گردد (گاردنر، ۱۳۸۶: ۲۱).  تشخیص صحیح رنگ زیر نور مصنوعی، بخش بسیار مهمی از وظایف طراحان نور است. نمود و ظاهر اشیاء رنگی از تلفیق بین رنگ یعنی انعکاس طیفی اشیایی که می­بینیم و ترکیب طیفی نوری که آن اشیاء را روشن می­کند، تأثیر می­پذیرد (Licht, 2008: 28).

در تجربه روزانه گاه به سطوحی رنگی برخورد می­کنیم که بسته به اینکه چگونه روشن شده باشند، ظاهرشان ممکن است، فرق کند. اما به دلیل وجود پدیده­ای به نام استانداردهای بینایی موجود در حافظه که مستقل از روشنایی نیز هست، ما آنها را به همان شکل واقعی می­بینیم (Licht, 2008: 28). به عبارت دیگر، اثر روانی هر رنگ و درک آن در واقع یک تجربه شخصی و ذهنی است که حافظه رنگی ما را تشکیل می­دهد و بر اساس این حافظه رنگی انسان مدام رنگ­های پیرامون خود را نه به صورتی که درآن لحظه و تحت آن شرایط وجود دارد بلکه به صورتی که گمان می­کند باید وجود داشته باشد در می­یابد (طباطبائی، ۱۳۶۶: ۲۵).

منابع:

۱٫کتاب مهندسی روشنایی مهندس کلهر

۲٫طراحی، نظارت و اجرا در مهندسی روشنایی و نورپردازی دکتر ایمان سریری

۳٫کتاب مهندسی روشنایی کاوه احمدیان

WWW.NETLIGHT.IR